ਵੰਡ

ਕੁਲਵਿੰਦਰ ਕੌਸ਼ਲ

“ਕਰਮਿਆਂ, ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਅਰਮਾਨਾਂ ਨੂੰ, ਸੁਪਨਿਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਕੇ ਮਨ ਸਮਝਾ ਲਊਂ। ਪਰ…ਇਹ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਮੌਥੋਂ ਹੋਣਾ। ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੇ ਆਈ ਹਾਂ, ਪਰ ਰਾਤ ਟੁੱਟ ਪੈਣਾ ਜੇਠ…।” ਕਹਿੰਦੀ ਹੋਈ ਮੀਤੋ ਦਾ ਗਲ ਭਰ ਆਇਆ।

“ਦੇਖ ਮੀਤ, ਅੱਜ-ਕੱਲ ਖਰਚੇ ਕਿੰਨੇ ਵਧ ਗਏ ਨੇ ਫਿਰ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਜ਼ਮੀਨ ਵੀ ਥੋੜ੍ਹੀ।”

“ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਕੀ ਗੱਲ ਕਹਿੰਦੀ ਹਾਂ ਤੇ ਤੂੰ ਹੋਰ ਖਰਚੇ, ਜ਼ਮੀਨ ਲੈ ਕੇ ਬੈਠ ਗਿਆ। ਮੈਂ ਕਹਿੰਦੀ ਹਾਂ ਰਾਤ…।” ਕਹਿੰਦੀ ਹੋਈ ਮੀਤੋ ਚੁੱਪ ਕਰ ਗਈ।

“ਮੈਂ ਜਾਣਦਾਂ ਧਰਮਾ ਛੜਾ-ਮਲੰਗ ਏ, ਹੈ ਤਾਂ ਮੇਰਾ ਭਰਾ ਈ। ਹੁਣ ਆਪਣਾ ਫ਼ਾਇਦਾ ਉਸ ਨੂੰ ਨਾਲ ਰੱਖਣ ਦਾ ਹੈ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਕੱਲ੍ਹ ਨੂੰ ਉਹ ਜ਼ਮੀਨ ਵੰਡਣ ਨੂੰ ਰੌਲਾ ਪਾਊ…।” ਕਰਮੇ ਨੇ ਗੱਲ ਤਾਂ ਪੂਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਪਰ ਉਸ ਨੂੰ ਲੱਗਿਆ ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਧਰਤੀ ਵਿੱਚ ਗੱਡਿਆ ਗਿਆ ਹੋਵੇ।

‘ਜ਼ਮੀਨ, ਵੰਡ, ਰੋਟੀ’ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਮੀਤੋ ਦੇ ਹਥੌੜੇ ਵਾਂਗ ਵੱਜੇ। ਉਹ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ, ਪਰ ਏਨਾ ਹੀ ਬੋਲ ਸਕੀ, “ਕਰਮਿਆਂ, ਮੈਂ ਤਾਂ ਜ਼ਮੀਨ ਨਹੀਂ…।”

                                    -0-

ਸਜ਼ਾ

ਸ਼ਿਆਮ ਸੁੰਦਰ ਅਗਰਵਾਲ

ਬਲਾਤਕਾਰ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਰ ਅੱਠ ਸਾਲਾ ਸੁਨੀਤਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮਹੀਨਾ ਬਾਅਦ ਹਸਪਤਾਲ ਤੋਂ ਛੁੱਟੀ ਮਿਲੀ। ਤਦ ਉਸਦਾ ਪਿਤਾ ਸੁਰਿੰਦਰ ਉਸ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਛੱਡਣ ਲਈ ਖੁਦ ਗਿਆ। ਉਸਨੇ ਮੁਖ ਅਧਿਆਪਕ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ, “ਸਾਹਬ! ਸੁਨੀਤਾ ਬਹੁਤ ਡਰੀ ਹੋਈ ਐ। ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਈ ਓ ਉਸ ਨਾਲ ਕਿੰਨੀ ਵੱਡੀ ਜ਼ਿਆਦਤੀ ਹੋਈ ਐ। ਕੋਈ ਉਹਨੂੰ ਤੰਗ ਨਾ ਕਰੇ, ਉਸ ਦਾ ਜਰਾ ਖਾਸ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ।”

“ਸੁਰਿੰਦਰ ਜੀ, ਮੈਨੂੰ ਅਫਸੋਸ ਐ ਕਿ ਹੁਣ ਸੁਨੀਤਾ ਨੂੰ ਇਸ ਸਕੂਲ ’ਚ ਦਾਖਲਾ ਦੇਣਾ ਮੇਰੇ ਲਈ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਰਪੰਚ ਜੀ ਨੇ ਸੁਨੀਤਾ ਨੂੰ ਸਕੂਲ ’ਚ ਨਾ ਰੱਖਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਹੈ। ਉਹਨਾ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ, ਸੁਨੀਤਾ ਕਰਕੇ ਸਕੂਲ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਖਰਾਬ ਹੋਵੇਗਾ; ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਤੇ ਬੁਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਵੇਗਾ।”

ਤਦ ਤੱਕ ਸਰਪੰਚ ਵੀ ਕੁਝ ਪਿੰਡ ਵਾਲਿਆਂ ਨਾਲ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਸੀ। ਸੁਰਿੰਦਰ ਨੇ ਸਵਾਲੀਆ ਨਿਗਾਹ ਨਾਲ ਸਰਪੰਚ ਵੱਲ ਦੇਖਿਆ ਤਾ ਉਹ ਬੋਲਿਆ, “ ਠੀਕ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ ਹੈੱਡਮਾਸਟਰ ਸਾਹਬ! ਸਾਡੇ ਬੱਚੇ ਤੇਰੀ ਕੁੜੀ ਤੋਂ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕੀ-ਕੀ ਗੱਲਾਂ ਪੁੱਛਣਗੇ। ਫਿਰ ਉਹ ਜੋ ਦੱਸੇਗੀ ਉਸਦਾ ਬੱਚਿਆਂ ’ਤੇ ਕਿੰਨਾ ਭੈੜਾ ਅਸਰ ਪਵੇਗਾ, ਸੋਚਿਐ ਕਦੇॽ”

“ਤਾਂ ਫਿਰ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝਾਓ ਨਾ ਕਿ ਉਹ ਮੇਰੀ ਧੀ ਤੋਂ ਕੋਈ ਗੱਲ ਨਾ ਪੁੱਛਣ। ਤੁਹਾਡੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਨਾਸਮਝੀ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਮੇਰੀ ਧੀ ਕਿਉਂ ਭੁਗਤੇॽ”

“ਤੂੰ ਕੁਝ ਵੀ ਕਹਿ, ਹੁਣ ਤੇਰੀ ਧੀ ਨੂੰ ਇਸ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਣਾ।” ਸਰਪੰਚ ਨੇ ਫ਼ੈਸਲਾ ਸੁਣਾ ਦਿੱਤਾ।

ਇੱਕ ਅੰਦੋਲਨ  ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਫੜਨ ਲਈ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇੱਕ ਅੰਦੋਲਨ ਹੋਰ ਹੋਇਆ, ਤਦ ਕਿਤੇ ਸੁਨੀਤਾ ਸਕੂਲ ਦਾ ਦਰਵਾਜਾ ਲੰਘ ਸਕੀ।

                                          -0-

ਖ਼ੂਨਦਾਨ

ਪ੍ਰੋ. ਹਮਦਰਦਵੀਰ ਨੌਸ਼ਹਿਰਵੀ

ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹਲਕੇ ਦੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਖ਼ੂਨਦਾਨ ਕੈਂਪ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਤਵੰਤੇ ਸੱਜਣ, ਵੱਡੇ ਅਫ਼ਸਰ ਪਹੁੰਚ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਖ਼ੂਨਦਾਨ ਕੈਂਪ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਕਰਨਾ ਸੀ।

ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਵੀ ਪਹੁੰਚ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਪਰ ਖੂਨਦਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਹਾਲੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪੁੱਜਿਆ।

ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਨੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਾਲੇ ਆਪਣੇ ਕਾਰਖਾਨੇ ਵਿੱਚੋਂ 20-25 ਮਜ਼ਦੂਰ ਮੰਗਵਾਏ।

ਖ਼ੂਨਦਾਨ ਕਰਨ ਬਦਲੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਪੂਰੀ ਤਨਖਾਹ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਹਫ਼ਤੇ ਦੀ ਛੁੱਟੀ ਵੀ ਮੰਗ ਰਹੇ ਸਨ।

ਸੌਦਾ ਮਹਿੰਗਾ ਸੀ।

ਪ੍ਰਾਂਤਕ ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਤੀਜੇ ਦੇ ਅੰਗਰੇਜੀ ਮਾਧਿਅਮ ਵਾਲੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚੋਂ ਦੋ ਬੱਸਾਂ ਭਰ ਕੇ ਬੱਚੇ ਮੰਗਵਾਏ।

ਕੁਝ ਸਿਹਤਮੰਦ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਬੈਂਚਾਂ ਉੱਤੇ ਲਿਟਾਇਆ ਗਿਆ।

ਸਰਿੰਜਾਂ ਵੇਖ ਕੇ ਬੱਚੇ ਰੋਣ ਲੱਗ ਪਏ।

“ਬੱਚਿਓ, ਅੱਜ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਦਿਨ ਹੈ। ਖ਼ੂਨਦਾਨ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਖ਼ੂਨਦਾਨ ਮਹਾਂਦਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।”

                                         -0-

ਭੁੱਖ

ਜਗਦੀਸ਼ ਰਾਏ ਕੁਲਰੀਆਂ

ਪਿੰਡ ਦੇ ਮੋਹਰੀ ਕਲੱਬ ਵੱਲੋਂ ਇੱਕ ਸੈਮੀਨਾਰ ਕਰਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਇਸਦੇ ਲਈ ਕਲੱਬ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਤੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਮੈਂਬਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ, ਸਮਾਜ ਸੇਵੀ ਆਗੂਆਂ ਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਲੀਡਰਾਂ ਨੂੰ ਸੱਦਾ ਦੇਣ ਲਈ ਸ਼ਹਿਰ ਗਏ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਇੱਕ ਪਤਰਕਾਰ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਤੇ ਪੁੱਜੇ ਤਾਂ ਕਲੱਬ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਨੇ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ, “ਮਿਸ਼ਰਾ ਜੀ, ਅਸੀਂ ਕਲੱਬ ਵੱਲੋਂ ਇੱਕ ਸੈਮੀਨਾਰ ਕਰਵਾ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਉਸ ਦੀ ਕਵਰੇਜ ਲਈ ਤੁਸੀਂ ਜ਼ਰੂਰ ਪਹੁੰਚਣਾ ਹੈ।”

“ਕਿਸ ਦਿਨ ਐ?”

“ਉੱਨੀਂ ਤਰੀਕ ਦਾ ਰੱਖਿਆ ਐ ਜੀ…।”

“ਨਾ ਜੀ, ਉਸ ਦਿਨ ਤਾਂ ਕੋਈ ਵਿਹਲ ਨਹੀਂ। ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਦਾ ਦੌਰਾ ਹੈ ਤੇ…।”

“ਸਾਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਜੀ, ਉਹ ਤਾਂ ਸਵੇਰੇ ਆ ਰਹੇ ਨੇ। ਅਸੀਂ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਸ਼ਾਮ ਦਾ ਰੱਖਿਆ ਹੈ।” ਪ੍ਰਧਾਨ ਜੀ ਫੇਰ ਬੋਲੇ।

“ਉਹ ਤਾਂ ਵੀ, ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਦੀ ਕਵਰੇਜ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਹੋਰ ਕਈ ਕੁਝ ਚਲਦਾ ਰਹਿੰਦੈ, ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਮਿਲਣਾ।”

“ਅਸੀੰ ਵੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਈ ਕੁਝ ਰੱਖਿਐ, ਜਨਾਬ!”

“ਪ੍ਰਧਾਨ ਜੀ, ਤੁਸੀਂ ਸਾਫ ਸਾਫ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਦੱਸਦੇ, ਲੁਕੋਈ ਕਿਉਂ ਜਾਂਦੇ ਹੋ।” ਕਲੱਬ ਦੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਾਥੀ ਨੇ ਕਿਹਾ।

“ਦਰਅਸਲ ਅਸੀਂ ਉਸ ਦਿਨ ਤੁਹਾਡਾ ਸਨਮਾਨ ਵੀ ਕਰਨਾ ਹੈ।”

“ਹੈ ਤਾਂ ਮੁਸ਼ਕਲ…ਚਲੋ ਫੇਰ ਵੀ ਕੱਢ ਲਵਾਂਗੇ ਸਮਾਂ।” ਪੱਤਰਕਾਰ ਅਵਾਜ਼ ਨੂੰ ਬਦਲਦਾ ਹੋਇਆ ਬੋਲਿਆ।

“ਇਹ ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਤਾ ਹੀ ਹੋਣੈ, ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਗਿਆਰਾਂ ਸੌ ਰੁਪਏ, ਸ਼ਾਲ ਤੇ ਮੋਮੈਂਟੋ ਹੋਵੇਗਾ।” ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਾਥੀ ਨੇ ਨਾਲ ਲਗਦਿਆਂ ਕਿਹਾ।

“ਉਹ ਜੀ ਕੋਈ ਨਾ, ਮੈਖਾਂ…ਤੁਸੀਂ ਫਿਕਰ ਨਾ ਕਰੋ, ਮੇਰੇ ਹੋਰ ਸਾਥੀ ਪੱਤਰਕਾਰ ਵੀ ਆਉਣਗੇ। ਮੈਂ ਕਹਿ ਦਿਆਂਗਾ, ਪੂਰੀ ਕਵਰੇਜ ਹੋਵੇਗੀ…ਮੈਖਾਂ ਬਹਿ ਜਾ ਬਹਿ ਜਾ ਕਰਵਾ ਦਿਆਂਗੇ।”

ਦਫਤਰ ਉੱਚੀ ਆਵਾਜ਼ ਦੇ ਠਹਾਕਿਆਂ ਨਾਲ ਗੂੰਜ ਪਿਆ।

                                      -0-